WYBITNE POSTACIE HISTORII BRZEŻAŃSKIEJ

             5 stycznia 2014 r. w Muzeum Krajoznawczym w Brzeżanach została przeprowadzona Naukowo-poznawcza Konferencja „WYBITNE  POSTACIE HISTORII BRZEŻAŃSKIEJ”

1.Architektoniczno-artystyczna spuścizna JANA PFISTERA. 2.System pedagogiczny  BŁ. MARCELINY DAROWSKIEJ”. Organizatorami Konferencji są Polskie Kulturalno-Oświatowe Towarzystwo im. bł.M.Darowskiej, Państwowy Architektoniczno-Historyczny Rezerwat w Brzeżanach i  Brzeżańskie Muzeum Krajoznawcze.

            Pirwsza część Konferencji poświęcona została twórczości Jana Pfistera, wybitnego polskiego rzeźbiarza, urodzonego w 1573 r. we Wrocławiu. Jego twórczość należy do późniego renesansu i wczesnego baroku. O życiu i najwazniejszych dziełach artysty opowiedział starszy współpracownik naukowy PAH Rezerwatu p.Włodzimierz Paracij. 

               Jan Pfister był rzeźbiarzem szkoły niemiecko-holenderskiej epoki renesansu. Pracował we Wrocławiu, we Lwowie oraz w Brzeżanach. Początek XVII stulecia był na Brzeżańszczyźnie okresem budowania wspaniałych świątyń. W 1619 – 1624 r. została zbudowana zachodnia kaplica brzeżańskiego koscioła zamkowego, przed 1620 r. wybudowany kościól Św. Ap. Piotra i Pawła, w 1624 – 1638 r. kosciół  w miejscowości Buszcze k. Brzeżan, w  1630 r. rozpoczęto budowę kościoła i klasztoru oo.Bernardynów. 

                Właśnie w tym okresie przybył do Brzeżan Jan Pfister, który wcześniej pracował nad kilku obiektami we Lwowie i rzeźbił nagrobek Janusza Ostrozkiego w Tarnowie. W Brzeżanach on pracował jako dworski rzeźbiarz Sieniawskich. Mieszkał w Brzeżanach i zmarł w 1548 r., został pochowany w krypcie kościoła Św. Ap. Piotra i Pawła. O twórczości Jana Pfistera w Brzeżanach opowiedział wicedyrektor PAH Rezerwatu p. Bogdan Tychy.

Działalność Jana Pfistera przyczyniła się do kształtowania ośrodka rzeźbiarzy w Brzeżanach. Jednocześnie działała pracownia jego we Lwowie. Pracował nad dziełami z marmuru, alabastru, drewna oraz metalu. Na szczególną uwagę zasługuje przede wszystkim kościół zamkowy w Brzeżanach ze względu na figuralne pomniki grobowe Sieniawskich, zaliczane do najpiękniejszych i najlepiej wykonywanych w Polsce. Są to pomniki Adama Hieronima Sieniawskiego, podczaszego kor. zm. w 1619, oraz trzech jego synów: Mikołaja, podczaszego kor. i starszego ratnieńskiego, zm. w 1936,  Aleksandra zm. w 1621 i Prokopa, wielkiego chorążego kor. zm. w 1626. Wszystkie te pomniki  wykonane z alabastru, czerwonego i czarnego marmuru. W głównej nawie kościoła zamkowego był bardzo rzadko spotykany, o olbrzymich rozmiarach krucyfiks z brązu na dębowym krzyżu. Prawdopodobnie było to dzieło J.Pfistera. W 1940 r. krzyz został przeniesiony do farnego kościoła Św. Ap. Piotra i Pawła, a późniejszy jego los nie jest wiadomy. W latach 1619 – 1624 dobudowano południowa kaplicę boczną kościoła zamkowego o kopule bogato ozdobionej stiukami przez Jana Pfistera w latach 1627 – 1629. W kościele parafialnym Św. Ap. Piotra i Pawła w Brzeżanach zachowały się wyrzeźbione w kamieniu o olbrzymich rozmiarach kolumny i łuk z rozetami, który jakoby łączy ziemię z niebem. Kolumny są ozdobione złożonymi ornamentami roślinnymi, figurkami aniołów oraz herbami Sieniawskich i są głównym elementem ozdobnym między nawa a prezbiterium. Wejście do kościoła zdobi portal, który równiez jest dziełem Jana Pfistera. Jan Pfister jest autorem głównego ołtarza fary brzeżańskiej, o której czytamy w poemacie Juliusza Słowackiego JAN BIELECKI:

                    W Brzeżan miasteczku,w kościele u fary

                    Jaśnieje ołtarz – potężne organy

                    Wstrząsają pełne grobowców filary,

                     Po ławkach jasne migaja żupany;

                    Tam pożółkniały ksiąg pargamin stary,

                    A owdzie stoczek złotem malowany.

                    Ołtarz upstrzonywoskowymi kwiaty...

            W 1625 r. została skończona praca nad dwuczęściowym drewnianym ołtarzem z krucyfiksem i klęczącą figurą Marii Magdaleny. Elementy ozdobne ołtarza były powtórzeniem motywów ozdobnych nagrobków Sieniawskich w kaplicy zamkowej.Po obu stronach ołtarza nad bocznymi wrotami ustawione były figury Św. Ap. Piotra i Pawła o wysokości 2m.

            W kościele były dwa epitafia, których autorem był Jan Pfister. W 1966 r. zostały przewiezione do Galerii Sztuk we Lwowie. Figury Św. Ap. Piotra i Pawła odnaleziono w 2002 r.w miejscowosci Wierzbów k. Brzeżan. Te dwie figury Apostołów i jeszcze pięc drewnianych figur, które są dziełem Jana Pfistera, obecnie znajduja się w Muzeum Sztuki Sakralnej w Brzeżanach. W cerkwi w Wierzbowie znajduje się również krucyfiks o wysokości 2m z głównego ołtarza farnego koscioła w Brzeżanach. Sposób jego wykonania świadczy o tym, że autorem tego dzieła jest również Jan Pfister. Kształt węzła przepaski na udach Pana Jezusa powtarza się na ramionie ewangelisty Marka z nagrobka Kampianów we Lwowie oraz na krucyfiksie w kościele w Buszczu. W ikonostasie cerkiewnym w Wierzbowie są jeszcze dzieła Jana Pfistera z kościoła brzezańskiego, mianowicie dwie drewniane figury aniołów i głowki aniołów – serafinów. Duża liczba prac świadczy o tym,że w Brzeżanach istniał potęzny ośrodek rzeźbiarzy. Byli to uczniowie i pomocnicy Jana Pfistera, wśrod których jego syn Jan Pfister młodszy. Istnienie takiego ośrodka było zjawiskiem niezwykłym w wówczesnej kulturze artystycznej, ponieważ do tego czasu jedyny rozbudowany osrodek rzeźbiarzy był wiadomy tylko we Lwowie. To ukazuje na szczególne miejsce Brzeżan w życiu artystycznym wówczesnej Galicji.